रक्षाबंधन का साजरे केले जाते? कसे साजरे करावे? रक्षाबंधनचा इतिहास आणि कथा

रक्षाबंधन का साजरे केले जाते? कसे साजरे करावे? रक्षाबंधन कथा

रक्षाबंधन हा भारतातील अनेक भागात साजरा केला हिंदू धर्मातील एक महत्त्वाचा सण आहे. जगभरात जिथे जिथे हिंदू धर्माचे लोक राहतात तिथे हा सण बंधू-भगिनींमध्ये साजरा केला जातो. या सणाला अध्यात्मिक तसेच ऐतिहासिक महत्त्व देखील आहे.

रक्षाबंधन कधी साजरे केले जाते ?

सणांच्या या देशात, रक्षाबंधन हा भाऊ-बहिणीच्या प्रेमाचा सण आहे, जो शतकानुशतके साजरा केला जात आहे. श्रावण महिन्यातील पौर्णिमेला रक्षाबंधन साजरा केला जातो. यामध्ये बहीण आपल्या भावाला राखी बांधते आणि भाऊ तिचे रक्षण करण्याचे वचन देतो आणि बहीण भावाच्या दीर्घायुष्यासाठी शुभेच्छा देते. प्रेम आणि सौहार्दाचे हे नाते या पवित्र बंधनाला आणखी घट्ट करते.

भाऊ आणि बहिणीचा हा सण दरवर्षी साजरा केला जातो, जो हिंदू कॅलेंडरनुसार श्रावण महिन्याच्या पौर्णिमेला साजरा केला जातो, जो इंग्रजी कॅलेंडरनुसार ऑगस्ट महिन्यात येतो. हा एक धार्मिक सण आहे ज्याला सुट्टी दिली जाते.

हे सुद्धा वाचा 👉रक्षाबंधन संपूर्ण माहिती मराठी

2023 मध्ये रक्षाबंधन कधी आहे, कोणते शुभ मुहूर्त आहेत

रक्षाबंधनाचा सण कधी आहे ?	30 ऑगस्ट 2023 – 31 ऑगस्ट 2023
दिवस –	बुधवार
मराठी महिना –	श्रावण
राखी बांधण्याची शुभ वेळ –	30 ऑगस्ट रोजी सकाळी 10:58 ते 31 ऑगस्ट रोजी संध्याकाळी 7:05 पर्यंत
एकूण कालावधी –	20 तास 7 मिनिटे

रक्षाबंधन का साजरे केले जाते?

रक्षाबंधन हा भाऊ-बहिणीमध्ये साजरा होणारा सण आहे. या दिवशी बहिणी आपल्या भावांना संरक्षणाचा धागा बांधतात आणि भाऊ आपल्या बहिणींचे आयुष्यभर संरक्षण करण्याचे वचन देतात. या सणाच्या दिवशी सर्व बंधू-भगिनी मिळून देवाची पूजा करून आशीर्वाद घेतात.

रक्षाबंधन सणाचे महत्व

आपल्या देशामध्ये प्रत्येक स्त्रीला आपण आई बहिणीचा दर्जा देत असतो. त्यामुळे या नात्याला अजून घट्ट करण्याचे काम रक्षाबंधन करीत असतो. या दिवशी प्रत्येक भावाची सख्खी बहिणी त्याला राखी बांधतेच, पण त्याचबरोबर आजूबाजूचे नातेसंबंधी, शेजारपाजारी, आपल्या वर्गातील, महाविद्यालयातील मित्र मंडळी यांना देखील भारतीय बहिणी राखी बांधत असतात. यामुळे कुटुंबामध्ये त्याचप्रमाणे सामाजिक सलोख्यामध्ये बंधुता एकता निर्माण होत असते. आपलेपणा वाढत असतो म्हणून हा सण खूप महत्त्वाचा आहे.

वाचा👉 ओल्या नारळाची बर्फी : या रक्षाबंधन – नारळी पौर्णिमेला बनवा खमंग नारळाच्या वड्या, सोपी रेसिपी आत्ताच वाचा

रक्षाबंधन कथा

रक्षाबंधनाशी संबंधित काही पौराणिक कथा आहेत. या कथा खाली वर्णन केल्या आहेत.

राजा बळी आणि माता लक्ष्मी

भागवत पुराण आणि विष्णु पुराणाच्या आधारे असे मानले जाते की जेव्हा भगवान विष्णूने राजा बळीचा पराभव केला आणि तिन्ही जगाचा ताबा घेतला. तेव्हा बळीने भगवान विष्णूंना आपल्या महालात राहण्याची विनंती केली. भगवान विष्णूंनी ही विनंती मान्य केली. तथापि, भगवान विष्णूची पत्नी लक्ष्मीला भगवान विष्णू आणि बळी यांच्यातील मैत्री आवडली नाही, म्हणून तिने भगवान विष्णूंसोबत वैकुंठाला जाण्याचा निर्णय घेतला. यानंतर माता लक्ष्मीने बळीला रक्षणाचा धागा बांधून भाऊ बनवले. यावर बळीने लक्ष्मीला इच्छित दान मागण्यास सांगितले. यावर माता लक्ष्मीने राजा बळीला भगवान विष्णू आपल्या महालात राहतील असे वचन देऊन मुक्त करण्यास सांगितले. बळीने हे मान्य केले आणि लक्ष्मीला बहीण म्हणून स्वीकारले.

भगवान इंद्राची पौराणिक कथा

भविष्य पुराणानुसार, राक्षस आणि देव यांच्यातील युद्धात भगवान इंद्राचा असुर राजा, राजा बळी याने पराभव केला. यावेळी इंद्राची पत्नी साचीने भगवान विष्णूंकडे मदत मागितली. भगवान विष्णूंनी साचीला कापसाच्या धाग्याने बनवलेल्या हातातील राखीमध्ये रूपांतरित केले. भगवान विष्णूंनी या धाग्याला पवित्र म्हटले. साचीने हा धागा इंद्राच्या मनगटाभोवती बांधला आणि इंद्राच्या सुरक्षिततेची आणि यशाची कामना केली. यानंतर पुढील युद्धात इंद्रबली नावाच्या असुराचा पराभव करून पुन्हा अमरावती ताब्यात घेण्यात यश मिळवले. या पवित्र धाग्याचा ट्रेंड इथून सुरू झाला. यानंतर महिला युद्धात जाण्यापूर्वी हा धागा आपल्या पतीला बांधत असत. अशा प्रकारे हा सण केवळ भाऊ-बहिणींपुरता मर्यादित नाही.

यम आणि यमीशी संबंधित पौराणिक कथा

दुसर्‍या पौराणिक कथेनुसार, जेव्हा मृत्यूचा देव यम 12 वर्षे आपली बहीण यमीला भेटला नाही. तेव्हा यमुनेला वाईट वाटले आणि तिने याबद्दल आई गंगाशी चर्चा केली. गंगेने यमाला ही माहिती दिली की यमी त्याची वाट पाहत आहे. यावर यम यमीला भेटायला आला. यमाला पाहून यमीला खूप आनंद झाला आणि तिने त्याच्यासाठी विविध पदार्थ बनवले. यामुळे यम खूप आनंदित झाला आणि तीला सांगितले की ती तिला पाहिजे असलेले वरदान मागू शकते. यावर यमीने त्याच्याकडे वरदान मागितले की यम लवकर आपल्या बहिणीकडे परत यावे. यम आपल्या बहिणीचे प्रेम आणि वात्सल्य पाहून भारावून गेला आणि यमीला अमरत्वाचे वरदान दिले. भाऊ-बहिणीच्या या प्रेमाची आठवण रक्षाबंधनाच्या निमित्तानेही केली जाते

संतोषी मातेशी संबंधित मिथक

भगवान विष्णूला शुभ आणि लाभ असे दोन पुत्र होते. या दोन्ही भावांना बहिणीची खूप आठवण यायची, कारण त्यांच्या बहिणीशिवाय ते रक्षाबंधन साजरे करू शकत नव्हते. या दोन्ही भावांनी गणपतीकडे बहिणीची मागणी केली. काही काळानंतर नारदांनीही गणेशाला कन्येबद्दल सांगितले. भगवान गणेशाने हे मान्य केले आणि कन्येची कामना केली. गणेशाच्या दोन पत्नी रिद्धी आणि सिद्धी यांच्या दिव्य प्रकाशातून आई संतोषी प्रकट झाली. यानंतर आपण आई संतोषीसोबत रक्षाबंधन शुभ पद्धतीने साजरे करू शकतो.

कृष्ण आणि द्रौपदी यांच्याशी संबंधित मिथक 

महाभारत युद्धाच्या वेळी द्रौपदीने कृष्णाच्या हातावर राखी बांधली होती. या युद्धादरम्यान कुंतीने रक्षणासाठी आपला नातू अभिमन्यूच्या मनगटावर राखीही बांधली होती.

वाचा👉 नारळी पौर्णिमा सणाची संपूर्ण माहिती 

रक्षाबंधनाचा इतिहास काय आहे?

जगाच्या इतिहासात रक्षाबंधनालाही खूप महत्त्व आहे. रक्षाबंधनाशी संबंधित काही महत्त्वाच्या घटना खाली वर्णन केल्या जात आहेत.

राणी कर्णावती आणि हुमायून

एका ऐतिहासिक गाथेनुसार ती राणी कर्णावती आणि मुघल शासक हुमायून यांच्याशी संबंधित कथा आहे. 1535 च्या सुमारास या घटनेत, जेव्हा चित्तोडच्या राणीला वाटले की आपले साम्राज्य गुजरातच्या सुलतान बहादूर शाहपासून वाचवता येणार नाही, तेव्हा तिने हुमायूनकडे राखी पाठवली, जो पूर्वी चित्तोडचा शत्रू होता आणि बहीण म्हणून मदत मागितली. मात्र, अनेक बडे इतिहासकार याच्याशी सहमत नाहीत, तर काही लोक या राखीच्या घटनेचा हवाला देऊन पूर्वीच्या हिंदू-मुस्लीम ऐक्याबद्दल बोलतात.

अलेक्झांडर आणि राजा पुरू

दुसर्‍या महान ऐतिहासिक घटनेनुसार, इसवी सन पूर्व ३२६ मध्ये जेव्हा सिकंदर भारतात आला. त्यावेळी सिकंदरची बायको रोषन हिने राजा पौरसला एक राखी पाठवली होती आणि त्या राखीसोबत तिने राजाकडून एक वचन घेतले होते की, सिकंदरवर राजा कधीही वार करणार नाही आणि राजाने ही या वाचनाचा मान ठेऊन जेव्हा जेव्हा त्या हातात बांधलेले राखीकडे त्याचे लक्ष गेले, त्यावेळी राजाने सिकंदरवर कोणताही वैयक्तिक हमला केला नाही.

शिखांचा इतिहास

18 व्या शतकात, शीख खालसा आर्मीच्या अरविंद सिंग यांनी राखी नावाची प्रथा सुरू केली, ज्यानुसार शीख शेतकरी त्यांच्या उत्पादनाचा एक छोटासा भाग मुस्लिम सैन्याला द्यायचे आणि त्या बदल्यात मुस्लिम सैन्य त्यांच्यावर हल्ला करणार नाही.

1905 ची वंगभंग चळवळ आणि रवींद्रनाथ टागोर

ज्या वेळी इंग्रज भारतात आपली सत्ता टिकवण्यासाठी ‘फोडा आणि राज्य करा’चे धोरण अवलंबत होते, त्या वेळी रवींद्रनाथ टागोरांनी रक्षाबंधनाचा सण लोकांमध्ये एकतेसाठी साजरा केला. 1905 मध्ये बंगालची एकता पाहून ब्रिटीश सरकार बंगालचे विभाजन करून हिंदू-मुस्लिमांमध्ये जातीय तेढ निर्माण करण्याचा प्रयत्न करत राहिले. यावेळी रवींद्रनाथ टागोर यांनी बंगालमध्ये हिंदू-मुस्लिम ऐक्य टिकवून ठेवण्यासाठी आणि देशभर एकतेचा संदेश देण्यासाठी रक्षाबंधनाचा सण साजरा करण्यास सुरुवात केली.

शीख साम्राज्याची स्थापना करणारे महाराजा रणजित सिंग यांच्या पत्नी महाराणी जिंदन यांनी एकदा नेपाळच्या राजाला राखी पाठवली होती. नेपाळच्या राजाने तिची राखी स्वीकारली असली तरी नेपाळच्या हिंदू राजाला ती देण्यास नकार दिला.

रक्षाबंधन कसे साजरे केले जाते किंवा कसे साजरे करावे

तो खर्‍या अर्थाने साजरा करायचा असेल तर आधी व्यवहारातील वर्तन सुधारले पाहिजे. यासोबतच बहिणींना शिकवले पाहिजे की, आपल्या भावाने प्रत्येक स्त्रीचा आदर केला पाहिजे. व्यावहारिक ज्ञान आणि परंपरा वाढणे आवश्यक आहे, तरच समाज घाणेरड्या गुन्ह्यांपासून दूर राहू शकेल.

रक्षाबंधनाचा हा सण साजरा करणे आपल्या सर्वांच्या हातात असून आजच्या तरुणांनी या दिशेने पहिले पाऊल टाकण्याची गरज आहे. याला व्यवसाय बनवू नका, सण होऊ द्या. आपल्या बहिणीला गरजेनुसार मदत करणे योग्य आहे, परंतु बहिणीनेही विचार करणे आवश्यक आहे की प्रेम केवळ भेटवस्तू किंवा पैशावर अवलंबून नसते. या सगळ्यांच्या वर जेव्हा हा सण येईल तेव्हा त्याचे सौंदर्य आणखीनच उजळून निघेल.

अनेक ठिकाणी पत्नी पतीला राखी बांधते. पती आपल्या पत्नीचे रक्षण करण्याचे वचन देतो. खर्‍या अर्थाने महिलांप्रती संरक्षणाची भावना वाढावी यासाठी या उत्सवाची निर्मिती करण्यात आली आहे. समाजातील महिलांची स्थिती अत्यंत गंभीर आहे कारण हा सण त्याच्या मूळ अस्तित्वापासून दूर जात आहे. या सणाचा खरा अर्थ समजून घेवून आपल्या आजूबाजूच्या सर्व लोकांना समजावून सांगणे आवश्यक आहे. या व्यवहारापासून दूर जाऊन आपल्या मुलांना या सणाची परंपरा समजावून सांगा, तरच भविष्यात हा उत्सव ऐतिहासिक मूळ प्राप्त करू शकेल.

आयुर्वेदानुसार, मनगटावर राखी बांधल्याने वात, पित्त, कफ संतुलित होतात, ज्याचा आरोग्यावर अनुकूल परिणाम होतो. त्याचबरोबर मनगटावर बांधलेल्या रक्षासूत्राचा मानावर सकारात्मक परिणाम होतो. राखी हे संरक्षणाच्या बंधनाचे प्रतिनिधित्व करत असल्याने, एखाद्याला स्वतःमध्ये सामर्थ्याचा संवाद जाणवतो. या वाढत्या आत्मविश्वासाबरोबर सकारात्मक विचारही वाढतो.

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न

निष्कर्ष

आम्ही आमच्या आजच्या रक्षाबंधन या लेखद्वारे,रक्षाबंधन या सणाविषयीची माहिती, इतिहास सांगण्याचा एक छोटासा प्रयत्न केला आहे आपल्याला हा लेख वाचून कसे वाटले ते कमेंट करून आम्हाला नक्की कळवा. काही सुधारणा आवश्यक असतील, तर त्या देखील आम्हाला सांगा. आम्ही त्या चुका सुधारण्याचा नक्की प्रयत्न करू.