डोळे जड होण्याची कारणे, लक्षणे आणि उपाय | Eye Strain – Causes, Symptoms & Tips For Prevention in Marathi

डोळे जड होणे किंवा डोळ्यांवर ताण येणे ही समस्या आपल्या दैनंदिन कामात व्यत्यय आणू शकते. तथापि, डोळे जड होण्याची कारणे जरी वेगवेगळी असली आणि या समस्येकडे सातत्याने दुर्लक्ष केल्यास, डोळ्यांचा ताण वाढू शकतो आणि गंभीर उपचारांची आवश्यकता असू शकते. स्पष्ट करण्यासाठी, डोळ्यातील ताण हा रोग म्हणून वर्गीकृत केला जात नाही, तर एक लक्षण मानले जाते.

डोळ्यांचा ताण ही एक सामान्य स्थिती आहे जी आपल्या डोळ्यांच्या तीव्र वापरामुळे उद्भवते, जसे वाचन, डिजिटल उपकरणे वापरणे किंवा डोळ्यांवर अतिप्रखर उजेड पडणे वगैरे. डोळे जड होण्याची कारणे जरी वेगवेगळी असली तरी सामान्यतः ही गंभीर स्थिती नसते. डोळ्यांच्या ताणाची इतर नावे म्हणजे eye fatigue and asthenopia.

आपले डोळे कसे काम करतात?

तुमच्या डोळ्याचे वेगवेगळे भाग तुम्हाला प्रतिमा पाहण्यात आणि तुमच्या मेंदूला व्हिज्युअल माहिती पाठवण्यात मदत करण्यासाठी एकत्र काम करतात. ही सर्व प्रक्रिया अत्यंत वेगाने होते. जेव्हा तुम्ही एखादी वस्तू पाहता:

1. आपल्या डोळ्यांचे सर्व वेगवेगळे भाग आपल्याला पाहण्यासाठी मदत करण्यासाठी एकत्र काम करतात.
2. प्रकाश कॉर्नियामधून तुमच्या डोळ्यात प्रवेश करतो आणि तुमच्या लेन्समध्ये जातो. तुमच्या डोळ्यात येणाऱ्या प्रकाशाचे प्रमाण नियंत्रित करण्यासाठी तुमची बाहुली मोठी आणि लहान होत जाते.
3. तुमचा कॉर्निया आणि लेन्स तुम्ही जे पहात आहात ते फोकसमध्ये आणण्यासाठी प्रकाशाचे अपवर्तन (वाकणे) करतात.
4. तुमच्या डोळ्याच्या मागच्या रेटिनापर्यंत प्रकाश पोहोचतो आणि डोळयातील पडदा प्रतिमांना विद्युत आवेग किंवा सिग्नलमध्ये बदलते.
5. ऑप्टिक नर्व्ह हे सिग्नल तुमच्या मेंदूच्या त्या भागामध्ये हस्तांतरित करते जे दृष्टीसाठी (दृश्य कॉर्टेक्स) जबाबदार आहे. ऑप्टिक मज्जातंतू एकाच वेळी दोन्ही डोळ्यांमधून सिग्नल वाहून नेते.
6. तुमचा मेंदू तुम्ही जे पाहिले त्याचा अर्थ लावतो. हे दोन्ही डोळ्यांतील दृश्य माहिती एकत्रित करते आणि ते सर्व एका स्पष्ट प्रतिमेत एकत्र आणते.
7. मग मेंदू तुम्हाला दिसत असलेल्या प्रतिमांमध्ये सिग्नल बदलतो.
8. ही सर्व प्रक्रिया अत्यंत वेगाने होते. डोळ्यांचे काम व्यवस्थित पर पाडण्यासाठी तुमच्या डोळ्यांना अश्रूची गरज असते.

डोळ्यांवरील ताण किंवा डोळे जड होणे म्हणजे काय?

डोळ्यांचा ताण ही एक सामान्य स्थिती आहे जी तुमच्या डोळ्यांच्या तीव्र वापरामुळे उद्भवते. डोळ्यांच्या ताणामुळे अस्वस्थता निर्माण होऊ शकते, परंतु ही सामान्यतः गंभीर स्थिती नसते. शिवाय, डोळ्यांचा ताण कमी करण्यासाठी किंवा रोखण्यासाठी तुम्ही अनेक गोष्टी करू शकता. जर तुम्ही कृत्रिम अश्रूंच्या वापरासह जीवनशैलीतील काही बदलांसह तुमच्या डोळ्यांचा ताण कमी करू शकतो.

जेव्हा तुम्ही कॉम्प्युटरवर काम करताना, पुस्तक वाचण्यात किंवा ड्रायव्हिंगमध्ये बराच वेळ घालवता, तेव्हा तुम्हाला डोळ्यांवर ताण येण्याचा अनुभव येऊ शकतो. पण तुम्हाला माहित आहे का “डोळ्याचा ताण” या शब्दाचा अर्थ वेगवेगळ्या लोकांसाठी वेगवेगळ्या गोष्टी आहेत.

डोळ्यांवर ताण येणे हा आजार नसून एक लक्षण आहे. लोक हा शब्द वेगळ्या प्रकारे वापरतात. काही जणांना डोळे थकल्यासारखे वाटतात तर काहींच्या डोळ्यांमध्ये पाणी येत राहते. काही लोकांना डोके दुखू शकते तर इतरांना दीर्घकाळ चष्मा घातल्यामुळे चेहऱ्याच्या स्नायूंचा थकवा येऊ शकतो.

डोळ्याच्या ताणामुळे डोळ्याला इजा होत नाही आणि कायमचे नुकसान होत नाही, पण जेव्हा असा त्रास होत असेल तर त्यासाठी आपल्या डोळ्यांना आराम देण्यासाठी जीवनशैलीमध्ये बदल करणे फायद्याचे ठरते.

आयस्ट्रेन – डोळ्यांचा ताण – ही एक सामान्य स्थिती आहे जी जेव्हा तुमचे डोळे प्रखर वापरामुळे थकतात. कधीकधी डोळ्यांचा ताण त्रासदायक असू शकतो. परंतु हे सहसा गंभीर नसते आणि एकदा तुम्ही तुमच्या डोळ्यांना विश्रांती दिली किंवा तुमच्या डोळ्यांची अस्वस्थता कमी करण्यासाठी इतर पावले उचलली की हा त्रास निघून जातो. काही प्रकरणांमध्ये, आयस्ट्रेनची लक्षणे डोळ्यांची अंतर्निहित स्थिती दर्शवू शकतात ज्यासाठी उपचार आवश्यक आहेत. आयस्ट्रेन सामान्य आहे. जेव्हा आपण एखाद्या गोष्टीवर दीर्घकाळ लक्ष केंद्रित करण्यासाठी आपले डोळे वापरतो तेव्हा असे होते. बर्‍याच गोष्टींमुळे डोळ्यांवर ताण येऊ शकतो.

नक्की वाचा – केस दाट होण्यासाठी घरगुती उपाय

डोळ्यांच्या ताणाचे प्रकार

डोळ्यांच्या ताणासाठी एक सामान्य संज्ञा म्हणजे अस्थिनोपिया. अशा वेळी डोळे दुखतात आणि थकवा जाणवतो. डोळ्यांच्या ताणाचे प्रकार सीव्हीएस (कॉम्प्युटर व्हिजन सिंड्रोम) ते दृष्टिवैषम्य पर्यंत असतात.

सामान्य डोळे ताण – कॉमन आयस्ट्रेन

पुरेशी झोप न लागणे, डोळ्यांचा अतिवापर आणि तीव्र प्रकाश यासह डोळे जड होण्याची अनेक भिन्न कारणे असू शकतात. जेव्हा आपण एखाद्या कामावर लक्ष केंद्रित करतो तेव्हा आपण कमी डोळे मिचकावतो. कोरडे राहिल्यास डोळे थकतात आणि मिचकावल्याने डोळे ताजेतवाने आणि ओले होतात. डोळे थकल्याच्या लक्षणांमध्ये दुखणे, डोळे लाल होणे आणि अंधुक दिसणे यांचा समावेश होतो.

कॉम्प्युटर व्हिजन सिंड्रोम

संगणक किंवा मोबाईल फोनची स्क्रीन कित्येक तास वाचल्यानंतर तुम्हाला कदाचित कॉम्प्युटर व्हिजन सिंड्रोम जाणवतो. जेव्हा तुमच्या डोळ्याचे स्नायू दीर्घकाळ काम करत असतात, तेव्हा तुमच्या विद्यार्थ्यांना विराम न देता किरणांचे सातत्यपूर्ण प्रदर्शन शोषून घेणे कठीण जाते, ज्यामुळे डोळ्यांचा थकवा येतो.

दृष्टिवैषम्य

दृष्टिवैषम्य म्हणजे डोळ्यांची अशी स्थिती ज्यामध्ये डोळा, कॉर्निया किंवा नेत्रगोलकाचा स्पष्ट पुढचा भाग पूर्णपणे गोल नसतो. सामान्यतः नेत्रगोलकाचा आकार गोल चेंडूसारखा असतो; म्हणून, जेव्हा प्रकाश आत प्रवेश करतो आणि एकसमान रीतीने वाकतो तेव्हा तो सभोवतालचे स्पष्ट दृश्य देतो.

आयस्ट्रेन किती सामान्य आहे?

तात्पुरता आयस्ट्रेन खूप सामान्य आहे. बऱ्याच लोकांना असे वाटते की त्यांचे डोळे दिवसभर थकले आहेत. डिजिटल स्क्रीन वापरामुळे येणार आयस्ट्रेन देखील खूप सामान्य आहे. भारतामध्ये डिजिटल स्क्रीन वापरामुळे अंदाजे 5 पैकी 2 लोक डिजिटल आयस्ट्रेनची लक्षणे नोंदवतात.

डोळे जड होण्याची कारणे

डोळे मिचकावल्याशिवाय दीर्घकाळ कामावर लक्ष केंद्रित केल्याने तुमचे डोळे कोरडे आणि थकल्यासारखे होऊ शकतात. संगणकाकडे पाहिल्याने डोळ्यावर येणारा ताण हा तासनतास ड्रायव्हिंग किंवा वाचन केल्यामुळे होणाऱ्या ताणापेक्षा वेगळा नाही. तुमच्या चेहऱ्यावर गरम किंवा थंड हवा वाहणाऱ्या वेंटजवळ बसल्याने तुमचे डोळे लवकर कोरडे होऊ शकतात.

चष्मा किंवा संपर्कासाठी चुकीचे प्रिस्क्रिप्शन अस्पष्टतेचे कारण बनू शकते, डोळ्यांवर ताण येण्याची संवेदना बिघडू शकते. खूप तेजस्वी किंवा पुरेसा प्रकाश नसलेल्या वातावरणात काम केल्याने डोळ्यांना थकवा येऊ शकतो.

कामे करत असताना आपली स्थिती खराब असल्यास, यामुळे मान, खांदे आणि पाठदुखी होऊ शकते, ज्यामुळे आपल्याला जाणवणारी अस्वस्थता वाढू शकते आणि डोळ्यांच्या ताणाला कारणीभूत ठरू शकतात.

डोळ्यांच्या ताणाच्या सामान्य कारणांमध्ये ही कारणे समाविष्ट आहेत

• डिजिटल डिव्हाइस स्क्रीन पाहणे
• डोळ्यांना विश्रांती न देता वाचन
• लांब अंतरावर वाहन चालवणे आणि दीर्घकाळ लक्ष केंद्रित करणारी इतर क्रिया करणे
• तेजस्वी प्रकाश किंवा चकाकीच्या संपर्कात येणे
• अतिशय मंद प्रकाशात पाहण्यासाठी ताण देणे
• डोळ्यांची अंतर्निहित समस्या, जसे की कोरडे डोळे किंवा अयोग्य दृष्टी, याला अपवर्तक त्रुटी म्हणतात
• तणाव किंवा थकवा येणे
• पंखा, हीटिंग सिस्टम किंवा एअर कंडिशनिंग सिस्टममधून कोरड्या हलत्या हवेच्या संपर्कात येणे

डोळे जड होण्याची लक्षणे – आयस्ट्रेनची लक्षणे

डोळ्यांचा ताण प्रत्येकावर वेगवेगळ्या प्रकारे परिणाम करू शकतो, परंतु त्यात नेहमी खालीलपैकी एक किंवा अधिक लक्षणे समाविष्ट असतात. आयस्ट्रेन लक्षणांमध्ये खालील समस्या समाविष्ट आहेत

• डोळे दुखणे, थकवा येणे, जळजळ होणे किंवा खाज सुटणे
• कोरडे डोळे
• मळमळ
• मान, पाठ किंवा खांदा दुखणे
• वेदनादायक डोळे
• कोरडे डोळे
• डोळे पाणावणे
• धूसर दृष्टी
• दुहेरी दृष्टी
• प्रकाश संवेदनशीलता ज्याला फोटोफोबिया म्हणतात
• कामांवर लक्ष केंद्रित करण्यात अडचण
• वाचण्यात अडचण
• अंधुक किंवा दुहेरी दृष्टी
• डोकेदुखी
• आपण डोळे उघडे ठेवू शकत नाही असे वाटणे

जर तुम्हाला एका डोळ्यावर किंवा दोन्ही डोळ्यांवर ताण येत असेल, तर तुम्हाला यापैकी एक किंवा अधिक लक्षणे दीर्घकाळापर्यंत जाणवतील. जेव्हा तुम्ही विशिष्ट व्हिज्युअल कार्ये करता तेव्हाच ही डोळ्यांच्या ताणाची लक्षणे दिसू शकतात.

ही लक्षणे डोळ्यांच्या ताणामुळे उद्भवतात. ही लक्षणे त्यांच्या थांबवण्याचा एकमेव मार्ग म्हणजे त्यांना कारणीभूत असलेली दृश्य कार्ये करणे थांबवणे, भविष्यासाठी सावधगिरी बाळगणे किंवा भविष्यात डोळ्यांचा थकवा टाळण्यास मदत करण्यासाठी नेत्रतज्ज्ञांना भेटणे .

डिजिटल आयस्ट्रेन म्हणजे काय ?

डिजिटल आय स्ट्रेन (डीईएस) ही एक डोळ्यांची समस्या आहे ज्यामध्ये डिजिटल इलेक्ट्रॉनिक उपकरणांच्या दीर्घकाळापर्यंत वापरामुळे डोळ्यांवर ताण येऊन इतर डोळ्यांची लक्षणे संभवतात. कोरडे डोळे, खाज सुटणे, पाणी येणे, दृष्टी धूसर होणे आणि डोकेदुखी यांसाखी लक्षणे समाविष्ट आहेत तसेच डोळ्यांच्या ताणाशी संबंधित गैर-नेत्र लक्षणांमध्ये मान ताठ, सामान्य थकवा, डोकेदुखी आणि पाठदुखी यांचा समावेश होतो.

डिजिटल आयस्ट्रेनची कारणे

संगणक आणि डिजिटल उपकरणांचा वापर – संगणक आणि इतर डिजिटल उपकरणांचा विस्तारित वापर हे डोळ्यांच्या ताणाचे सर्वात सामान्य कारण आहे. अमेरिकन ऑप्टोमेट्रिक असोसिएशन याला संगणक दृष्टी सिंड्रोम म्हणतात. याला डिजिटल आयस्ट्रेन असेही म्हणतात. जे लोक दररोज सलग दोन किंवा अधिक तास स्क्रीनकडे पाहतात त्यांना या स्थितीचा सर्वाधिक धोका असतो.

खालील कारणांमुळे डिजिटल आयस्ट्रेनची समस्या संभवते

• कॉम्प्युटर वापरताना डोळे कमी मिचकावले जातात
• आदर्श अंतर किंवा कोनांपेक्षा कमी अंतरावर डिजिटल स्क्रीन पाहणे
• चकाकी किंवा प्रतिबिंब असलेली उपकरणे वापरणे
• मजकूर आणि पार्श्वभूमीमध्ये खराब कॉन्ट्रास्ट असलेली डिव्हाइस वापरणे
• काही प्रकरणांमध्ये, डोळ्यांची अंतर्निहित समस्या, जसे की स्नायू असंतुलन किंवा अयोग्य दृष्टी यामुळे संगणक दृष्टी सिंड्रोम होऊ शकते किंवा बिघडू शकते.

काही इतर घटक ज्यामुळे स्थिती आणखी वाईट होऊ शकते

• स्क्रीनवर चमक
• खराब मुद्रा
• संगणक वर्कस्टेशनची स्थापना
• वातानुकूलित किंवा जवळच्या पंख्यासारख्या वातानुकूलित हवा

डोळ्यांच्या ताणाचे निदान आणि चाचण्या

जर तुम्हाला वाटत असेल की तुमच्या डोळ्यांवर ताण येत असेल, तर तुम्ही डॉक्टरांना किंवा ऑप्टोमेट्रिस्टकडे जाण्यापूर्वी, तुम्हाला लक्षणे दिसू लागण्यापूर्वी तुम्ही काय करत होता याची नोंद घ्या.

एक ऑप्टोमेट्रिस्ट तुमच्या डोळ्यांची तपासणी करेल आणि तुमची दृष्टी तपासू शकेल. ते तुम्हाला तुमच्या डोळ्यांवर ताण कशामुळे येऊ शकतात याबद्दल प्रश्न देखील विचारू शकतात.

डोळ्यांच्या ताणाचे निदान कसे केले जाते?

बहुतेक वेळा, डोळ्यांचा ताण स्वतःच अदृश्य होईल. अशा प्रकरणांमध्ये, तुम्हाला आरोग्य सेवा प्रदात्याला भेटण्याची आवश्यकता नाही. तुम्ही सामान्यतः काही साध्या जीवनशैलीत बदल करून आणि तुमच्या डोळ्यांना कोणत्या प्रकारची कामे त्रास देतात याची जाणीव ठेवून डोळ्यांच्या तात्पुरत्या ताणावर उपचार करू शकता.

परंतु जर तुमच्या डोळ्यांचा ताण गंभीर किंवा दीर्घकाळ असेल, तर तुम्ही आणखी गंभीर परिस्थिती टाळण्यासाठी वैद्यकीय प्रदात्याशी भेट घ्यावी. नेत्रतज्ञ डोळ्यांच्या ताणाचे निदान करू शकतात. या भेटीदरम्यान, ते खालील विषयांवर चर्चा करतील

तुमची लक्षणे काय आहेत.
तुमची लक्षणे कधी सुरू झाली.
तुमची लक्षणे केव्हा आढळतात.
लक्षणे दिसू लागल्यावर तुम्ही कोणती कामे करत असता.

डोळ्यांच्या ताणाचे व्यवस्थापन आणि उपचार

डोळ्यांच्या ताणावर उपचार किंवा व्यवस्थापन कसे केले जाते?

आपण सामान्यतः जीवनशैलीतील बदलांसह डोळ्यांच्या ताणावर उपचार करू शकता. यामध्ये विशिष्ट प्रकारच्या क्रियाकलापांसाठी चष्मा किंवा कॉन्टॅक्ट लेन्स घालणे समाविष्ट असू शकते. वाचन, लेखन आणि वाहन चालवण्यापासून ब्रेक घेतल्याने डोळ्यांचा ताण कमी होण्यास मदत होते.

डिजिटल डोळ्यांचा ताण कमी करण्यासाठी एक मुख्य सूचना म्हणजे 20-20-20 नियमांचे पालन करणे. हा नियम दर 20 मिनिटांनी आपल्यापासून 20 फूट दूर काहीतरी पाहण्यासाठी 20-सेकंदांचा ब्रेक घेण्यास सांगतो.

डोळ्यांच्या ताणासाठी इतर उपचार

डोळ्याचे थेंब वापरणे.
तुमच्‍या कामावर आधारित तुमच्‍या प्रकाशाचे समायोजन करणे.
ह्युमिडिफायर वापरणे.
धूम्रपान सोडणे . धुम्रपान तुमच्या डोळ्यांसाठी हानिकारक आहे.

डोळ्यांच्या ताणासाठी डॉक्टरांना कधी भेटावे?

तुम्ही तुमच्या नेत्रतज्ञाशी डोळ्यांच्या ताणावर चर्चा करत असल्यास तुम्ही नेत्रतज्ञाला कोणते प्रश्न विचारावे?

• डोळ्यांचा ताण टाळण्यासाठी मी काय करावे असे तुम्ही सुचवाल?
• तुम्ही विशिष्ट प्रकारचे कृत्रिम अश्रू किंवा डोळ्याच्या थेंबांची शिफारस करता?
• डोळ्यांच्या ताणासाठी तुम्हाला प्राधान्य देणारे घरगुती उपाय आहेत का?
• डोळा ताण किंवा डोळ्यांच्या आरोग्याशी संबंधित इतर समस्यांबद्दल मी तुमच्याशी कधी संपर्क साधावा?

डोळ्यांचा ताण ही अशी गोष्ट आहे ज्याचा बहुतेक लोकांना अनुभव असतो, विशेषत: कारण बरेच लोक काम आणि मनोरंजनासाठी डिजिटल उपकरणे वापरतात. सामान्यतः, डोळ्यांचा ताण अस्वस्थ आणि त्रासदायक असतो, परंतु तो धोकादायक नाही. थकलेल्या डोळ्यांनी तुम्हाला त्रास होत असल्याचे तुम्हाला आढळल्यास, सुरुवात करण्यासाठी एक चांगला उपाय म्हणजे डोळ्यांची तपासणी. तुम्‍ही तुमच्‍या नेत्रसेवा प्रदात्‍याकडून तुमच्‍या जीवनशैली आणि तुमच्‍या वातावरणातील बदलांसह टिपा एकत्र करू शकता.

डोळ्यांच्या ताणाशी संबंधित गुंतागुंती काय आहेत?

डोळ्यांचा ताण त्रासदायक असू शकतो, परंतु तो क्वचितच गंभीर असतो. तथापि, डिजिटल डोळ्यांच्या ताणासह एक गोष्ट विचारात घेणे आवश्यक आहे ती म्हणजे निळ्या प्रकाशाचा प्रश्न आणि त्याचा आपल्या डोळ्यांवर कसा परिणाम होतो.

तुम्हाला दिसणारा बहुतांश निळा प्रकाश सूर्यापासून येतो. सूर्य रंगांच्या स्पेक्ट्रममध्ये दृश्यमान प्रकाश उत्सर्जित करतो: लाल, नारिंगी, पिवळा, हिरवा, निळा, नील आणि व्हायलेट. स्पेक्ट्रमच्या निळ्या टोकामध्ये स्पेक्ट्रमच्या लाल टोकापेक्षा जास्त ऊर्जा आणि लहान तरंगलांबी असते.

निळा प्रकाश, जो डिजिटल उपकरणे आणि लाइट बल्बमधून देखील येऊ शकतो, डोळ्यांच्या विकासासाठी, दृश्य कार्यासाठी आणि एकूणच चांगल्या आरोग्यासाठी आवश्यक आहे. काही संशोधकांना वाटते की अलीकडेच दूरदृष्टीत वाढ सूर्यप्रकाशाच्या कमतरतेमुळे होऊ शकते.

निळ्या प्रकाशाच्या खूप जास्त प्रदर्शनामुळे शेवटी आपल्या डोळयातील पडदा खराब होऊ शकतो. शास्त्रज्ञ डोळ्यांच्या आरोग्यावर निळ्या प्रकाशाच्या परिणामांचा अभ्यास करत राहतील.

डोळे जड न होण्याचे घरगुती उपाय

डोळ्यांसाठी कोरफडचा वापर

कोरफडमध्ये अॅंटी सेप्टीक आणि अॅंटीबॅक्टरियल गुणधर्म असतात. डोळ्यांची आग होणे, जड वाटणे, यासारख्या समस्येवर कोरफडचा तुम्हाला फरक पडेल. डोळे जड होणे, डोळ्यांशी निगडीत कोणतीही समस्या असली, तर त्यावर रामबाण उपाय म्हणून कोरफाडीचा गर वापरता येतो. डोळ्यांवर ठेवताना काप डोळ्यात जाऊ न देता, डोळ्यांवर ठेवावेत.

नक्की वाचा – बहुगुणी कोरफडीचे फायदे

डोळ्यांसाठी गाजरचा वापर

जर तुम्हाला सतत डोळ्यांचे त्रास, तसेच डोळे जड वाटणे, यासारख्या समस्या असतील तर गाजराचा कीस करून, एका कापडात गुंडाळून, त्या किसने डोळ्यांचे आजूबाजूला मसाज केल्यास, तुमच्या डोळ्याची उष्णता कमी होतो होते आणि डोळे जड ची समस्या कमी होते. गाजरमध्ये व्हिटॅमिन अ असते. जे डोळ्यांसाठी फार फायदेशीर असते.

त्रिफळाचे सेवन करावे

आवळा, हरड, बेहडा या फळांपासून त्रिफळा चूर्ण हे बनले आहे. त्रिफळा चूर्ण हे शारीरिक कोणतीही समस्या असेल, त्यावर फार लाभकारी आहे. जर तुम्हाला सतत डोळ्यांचे त्रास, तसेच डोळे जड वाटणे, यासारख्या समस्या असतील. तर तुम्ही दिवसातून दोन वेळेस सकाळ आणि संध्याकाळ कोमट पाण्याबरोबर, एक चमचा त्रिफळा चूर्ण प्यावे.

पुरेशी झोप घ्यावी

ज्यावेळी तुमच्या डोळ्यांना, शारीरिक थकवा आलेला असतो. अशावेळी ती जड पडतात. डोळ्यातून पाणी येते, हे कशामुळे तर तुम्ही डोळ्यांना आराम देत नाही. त्यामुळे जर तुम्ही डोळ्यांना पुरेशी झोप घेतली, तर तुमचे डोळ्यांची आग होणे, तसेच अजून पाणी येणे, डोळे जड पडणे, यासारख्या समस्येवर तुम्हाला त्वरित आराम मिळेल. आपल्या शरीराला आरामाची गरज असते. ती तुम्ही करू शकतात. तेवढे करून बघा.

विटामिनयुक्त भाज्या खाव्या

हिरव्या पालेभाज्यांमध्ये विटामिन ए, बी, सी यासारखे विटामिन्स मिळतात. जे तुमच्या आरोग्यासाठी तसेच डोळ्यांच्या आरोग्यासाठी फार लाभकारी आहेत. तसेच अजुन डोळ्यांच्या आरोग्यासाठी हिरव्या पालेभाज्या, गाजर, काकडी तसेच अंडी, मासे यासारख्या वस्तूंचा तुमच्या आहारात समावेश करायला हवा. त्याने तुमच्या डोळ्यांसाठी पोषक असे घटकद्रव्य मिळून, डोळ्यांचे आरोग्य उत्तम राहण्यास मदत मिळते.

थंड पाण्याने डोळे धुवावे

ज्यावेळी तुम्हाला असे वाटते, की तुमचे डोळे जड पडले, डोळ्यांची आग होते, अशावेळी तुम्ही दिवसातून तीन ते चार वेळा थंड पाण्याने डोळे धुवावेत. त्याने तुमच्या डोळ्यातील थकवा, व डोळे जड होणे, यासारख्या समस्यावर थोडा आराम मिळतो.

डोळ्यांचा ताण टाळता येईल का?

• डोळ्यांचा थकवा टाळण्यासाठी नियतकालिक विश्रांतीचे वेळापत्रक करा. मार्गदर्शक म्हणून 20-20-20 नियम वापरा: प्रत्येक 20 मिनिटांनी, कमीतकमी 20 सेकंदांपर्यंत किमान 20 फूट दूर असलेल्या वस्तूकडे पहा.
• डोळे मिचकावून किंवा कृत्रिम अश्रू वापरून ते कोरडे होऊ नयेत म्हणून डोळे ओले ठेवा.
• तुमची डिजिटल स्क्रीन तुम्ही साधारणपणे वाचन साहित्य ठेवता त्यापेक्षा किंचित दूर ठेवा. स्क्रीन देखील स्वच्छ आणि धूळ-मुक्त असाव्यात, नेहमी योग्य फोकसमध्ये आणि तुमच्या सभोवतालच्या प्रकाशाशी जुळणार्‍या डिस्प्ले ब्राइटनेससह.
• रिमोटवर काम करताना किंवा शिकत असताना डेस्कटॉप स्क्रीन वापरताना, तुमची स्क्रीन डोळ्याच्या पातळीवर किंवा किंचित खाली ठेवा.
• प्रकाशाचे प्रतिबिंब आणि चमक कमी करा. चकाकी-कमी करणारे स्क्रीन संरक्षक आणि अँटी-रिफ्लेक्टीव्ह ग्लासेससह हे साध्य केले जाऊ शकते.
• तुमच्या नेत्रचिकित्सक किंवा ऑप्टोमेट्रिस्टशी बोला, कारण काही व्यक्ती ज्यांना सामान्यतः चष्म्याची गरज नसते त्यांना संगणकाच्या कामासाठी सुधारात्मक लेन्सची आवश्यकता असू शकते, विशेषतः तुमचे वय 35 पेक्षा जास्त असल्यास.

या गोष्टींमध्ये काही सोपे बदल करा

तुमची संगणक स्क्रीन

ते तुमच्या डोळ्यांपासून 20-26 इंच दूर आणि डोळ्याच्या पातळीपेक्षा थोडे खाली ठेवा.
पृष्ठभागावरील धूळ आणि बोटांचे ठसे नियमितपणे स्वच्छ करा. धब्बे कॉन्ट्रास्ट कमी करू शकतात आणि चकाकी आणि प्रतिबिंब यांसारख्या समस्या निर्माण करू शकतात.
झुकणाऱ्या आणि फिरणाऱ्या स्क्रीन निवडा.
तुमच्या स्क्रीनसाठी ग्लेअर फिल्टर वापरा.

तुमचे कामाचे वातावरण

चकाकी आणि कठोर प्रतिबिंबांपासून मुक्त होण्यासाठी प्रकाश बदला.
समायोज्य खुर्ची वापरा.
तुमच्या संगणकाच्या स्क्रीनजवळ एक दस्तऐवज धारक ठेवा.
तुम्ही ज्या खोलीत आहात त्या खोलीतील प्रकाश पुरेसा प्रकाशमान असल्याची खात्री करा. तुम्‍हाला तुमच्‍या डिव्‍हाइस सभोवतालच्‍या सभोवतालपेक्षा अधिक उजळ नको आहे.

तुमच्या कामाच्या सवयी

20-20-20 नियम वापरून पहा. दर 20 मिनिटांनी, 20 सेकंदांसाठी सुमारे 20 फूट दूर काहीतरी पहा.
स्मरणपत्र म्हणून तुमच्या संगणकावर “ब्लिंक” म्हणणारी टीप पोस्ट करा.
तुम्ही तुमच्या डिव्हाइसवर घालवलेल्या प्रत्येक 2 तासांनंतर सुमारे 15 मिनिटांचा मोठा ब्रेक घ्या.

जीवनशैली आणि घरगुती उपचार

प्रकाश व्यवस्था समायोजित करा

टेलिव्हिजन पाहताना, जर तुम्ही खोली मंद प्रकाशात ठेवली तर तुमच्या डोळ्यांना ते सोपे होऊ शकते. साहित्य वाचताना किंवा जवळचे काम करताना, प्रकाश स्रोत आपल्या मागे ठेवण्याचा प्रयत्न करा आणि प्रकाश आपल्या पृष्ठावर निर्देशित करा. जर तुम्ही डेस्कवर वाचत असाल, तर तुमच्या समोर असलेल्या छायांकित प्रकाशाचा वापर करा. सावली थेट तुमच्या डोळ्यांत प्रकाश पडू देणार नाही.

ब्रेक घ्या

वाचताना किंवा जवळचे काम करताना, अधूनमधून ब्रेक घ्या आणि पान, डिजिटल स्क्रीन किंवा टास्कपासून दूर बघून डोळ्यांना आराम द्या.

स्क्रीन वेळ मर्यादित करा

हे विशेषतः लहान मुलांसाठी महत्वाचे आहे. डोळ्यांचा ताण आणि त्यांच्या डोळ्यांना नियमितपणे विश्रांती देण्याची गरज मुलांना समजत नाही. म्हणून त्यांना शक्यतो स्क्रीन पासून लांब ठेवा.

कृत्रिम अश्रू वापरा

कृत्रिम अश्रू कोरडे डोळे टाळण्यासाठी आणि आराम करण्यास मदत करू शकतात. तुमच्या डोळ्यांना चांगले वंगण घालण्यासाठी आणि लक्षणांची पुनरावृत्ती रोखण्यासाठी ते चांगले वाटत असतानाही त्यांचा वापर करा. तुमचे नेत्रतज्ज्ञ सुचवू शकतात की कोणते डोळ्याचे थेंब तुमच्यासाठी सर्वोत्तम असू शकतात.

प्रिझर्वेटिव्ह नसलेले डोळ्याचे थेंब आपल्याला आवश्यक तितक्या वेळा वापरले जाऊ शकतात. जर तुम्ही प्रिझर्वेटिव्ह असलेले आय ड्रॉप्स वापरत असाल, तर तुम्ही दिवसातून चारपेक्षा जास्त वेळा थेंब वापरल्यास प्रिझर्वेटिव्हबद्दल संवेदनशीलता विकसित होऊ शकते. असे झाल्यास, प्रिझर्वेटिव्ह-फ्री आय ड्रॉप्सवर स्विच करणे उपयुक्त ठरू शकते. तथापि, ते दिवसातून चारपेक्षा जास्त वेळा वापरू नका.

तुमच्या जागेची हवेची गुणवत्ता सुधारा

डोळे कोरडे टाळण्यास मदत करणारे काही बदल म्हणजे ह्युमिडिफायर वापरणे, वाहणारी हवा कमी करण्यासाठी थर्मोस्टॅट समायोजित करणे आणि धूर टाळणे. आपण धूम्रपान करत असल्यास, सोडण्याचा विचार करा. तुमची खुर्ची वेगळ्या भागात हलवल्याने तुमच्या डोळ्यांवर आणि चेहऱ्यावरील कोरड्या हलणाऱ्या हवेचे प्रमाण कमी होण्यास मदत होऊ शकते.

तुमच्यासाठी योग्य चष्मा निवडा

तुम्हाला चष्मा किंवा कॉन्टॅक्टची आवश्यकता असल्यास आणि संगणकावर काम करत असल्यास, चष्मा किंवा कॉन्टॅक्ट लेन्समध्ये गुंतवणूक करण्याचा विचार करा, विशेषत: संगणकाच्या कामासाठी डिझाइन केलेले. तुमच्या ऑप्टोमेट्रिस्टला लेन्स कोटिंग्ज आणि टिंट्सबद्दल विचारा जे कदाचित मदत करू शकतात.

दिवसभर फ्रेश वाटत असलं तरी संध्याकाळच्या वेळेला डोळे जड झाल्यासारखे वाटतात, जळ-जळ करतात. असं का होतं हे जाणून घेतल पाहिजे आणि त्यावर काही उपाय केला पाहिजे.

डोळे दुखणे घरगुती उपाय

आईस पॅकने शेकावे

बऱ्याच वेळेला सतत टीव्ही, मोबाईल, लॅपटॉप यासारख्या वर काम करून तुमचे डोळे जड पडणे, डोळ्यांची लाली येणे, डोळ्यांची आग होणे, यासारख्या समस्या आपल्याला भरपूर प्रमाणात बघावयास मिळत आहेत. अशा यावेळी जर तुम्ही आइस पॅक एका कापडात गुंडाळून, त्याने तुमचे डोळे शेकले, डोळ्यातील पाणी येणे, जड वाटणे यासारख्या समस्या व तुम्हाला त्वरित आराम मिळेल. शिवाय तुम्ही थंड पाण्याच्या घड्या डोळ्यांवर ठेवू शकता. त्यानेही तुमच्या डोळ्यांचा जडपणा दूर होईल.

डोळ्यांसाठी थंड दूध

हा उपाय बऱ्याच जणांना माहित नाही पण डोळ्यांवरचा ताण दूर करण्याचा हा सुद्धा एक चांगला उपाय आहे. फ्रीजमध्ये थंड करायला ठेवलेले दुध एका चमच्यात घ्या. आता त्यात कापसाचा बोळा भिजवा. 3 ते 4 मिनिटे हा बोळा डोळ्यांवर ठेवा आणि नंतर बोळा बाजूला करून पाण्याने डोळे स्वच्छ धुवा. यामुळे डोळे आणि संपूर्ण शरीरात उत्साह संचारू लागेल. अनेक मोठ्या व्यक्ती थकवा जाणवल्यावर हाच उपाय करतात आणि जाणकारांनी सुद्धा दुध हे डोळ्यांसाठी अपायकारक नसल्याचे म्हटले आहे. त्यामुळे तुम्ही सुद्धा नक्कीच हा उपाय कधीतरी वापरून पहायला हवा.

काकडीचा वापर करून बघा

काकडी ही डोळ्यांसाठी फार फायदेशीर असते, डोळ्यांचा जडपणा वाटणे, डोळे थकल्यासारखे वाटणे, यासाठी जर तुम्ही काकडी च्या चकत्या तुमच्या डोळ्यांवर ठेवल्यास, तुमच्या डोळ्यांचे जड – जड वाटणे, डोळ्यातून पाणी येणे, यासारखे समस्येवर तुम्हाला त्वरित आराम मिळेल.

टी बॅगचा वापर करून बघा

हल्ली तर आता कुठेही टी बॅग मिळतात. तुम्ही ज्यावेळी चहा बनवता, त्यावेळी त्यांच्या बॅग फेकू नका, त्यामुळें तुमच्या आयस्ट्रेन समस्येवर आराम मिळेल. तुमचे डोळे जड वाटतात, पाणी येते, अशा वेळी जर तुम्ही डोळे बंद करून, त्यात डोळ्यांच्या वर 15 ते 20 मिनिटे ठेवलेत, तर तुमचे डोळे जड वाटणे, यासारख्या समस्या ते शोषून घेतात व डोळ्यांना थंडावा मिळतो.

डोळ्यांचा थकवा घालविण्याचे इतर उपाय

१. ॲलर्जी, अर्धशीसी किंवा सायनस असा त्रास असल्यास घरगुती उपचार करण्याच्या फंदात न पडता डोळ्याच्या दवाखान्यात जाउन डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा आणि उपचार करावेत.

२. भरपूर पाणी प्या. अंगातलं पाणी कमी होऊन शरीर डिहायड्रेटे झालं तरी देखील डोळ्यांना थकवा येतो.

३. डोळे जड होण्याचा त्रास खुप दिवसापासुन होत असेल तर दिवसातून 15 मिनिटे तरी डोळ्यांचा रोज 2 महिने व्यायाम करावा.

४. हिरव्या पालेभाज्या, गाजर आणि व्हिटॅमिन ए असणारे पदार्थ आहारात सामाविष्ट करावेत.

५. रोज ७ ते ८ तासांची झोप घ्यावी.

६. चष्म्याचा नंबर (डोळे) तपासुन घ्यावा

संगणक कार्यासाठी टिपा

संगणकाचा वापर हे डोळ्यांच्या ताणाचे एक सामान्य कारण आहे. जर तुम्ही डेस्कवर काम करत असाल आणि कॉम्प्युटर वापरत असाल, तर या सेल्फ-केअर पायऱ्या तुमच्या डोळ्यांतील काही ताण दूर करण्यात मदत करू शकतात.

• तुमचे डोळे ताजेतवाने करण्यासाठी वारंवार डोळे मिचकावा. संगणकावर काम करताना बरेच लोक नेहमीपेक्षा कमी डोळे मिचकावतात, ज्यामुळे डोळे कोरडे होऊ शकतात. डोळे मिचकावल्याने अश्रू निर्माण होतात जे तुमचे डोळे ओले आणि ताजेतवाने करतात. मॉनिटरकडे पाहताना अधिक वेळा डोळे मिचकावण्याची सवय लावण्याचा प्रयत्न करा.
• डोळा ब्रेक घ्या. दिवसभर, आपल्या मॉनिटरपासून दूर पाहून आपल्या डोळ्यांना विश्रांती द्या. 20-20-20 नियम वापरून पहा: दर 20 मिनिटांनी, किमान 20 सेकंदांसाठी 20 फूट दूर असलेल्या गोष्टीकडे पहा.
• प्रकाश तपासा आणि चमक कमी करा. तेजस्वी प्रकाश आणि खूप जास्त चमक तुमच्या डोळ्यांवर ताण आणू शकते आणि तुमच्या मॉनिटरवरील वस्तू पाहणे कठीण करू शकते. सर्वात वाईट समस्या सामान्यतः तुमच्या वरील किंवा तुमच्या मागे असलेल्या स्त्रोतांकडून येतात, ज्यामध्ये फ्लोरोसेंट प्रकाश आणि सूर्यप्रकाश यांचा समावेश होतो. काही किंवा सर्व ओव्हरहेड दिवे बंद करण्याचा विचार करा.तुम्हाला लिहिण्यासाठी किंवा वाचण्यासाठी प्रकाशाची आवश्यकता असल्यास, समायोज्य डेस्क दिवा वापरा. पट्ट्या किंवा शेड्स बंद करा आणि तुमचा मॉनिटर थेट खिडकीसमोर किंवा पांढऱ्या भिंतीसमोर ठेवणे टाळा. स्क्रीनवर अँटी-ग्लेअर कव्हर ठेवा.
• तुमचा मॉनिटर समायोजित करा. तुमचा मॉनिटर थेट तुमच्या समोर एका हाताच्या लांबीच्या अंतरावर ठेवा जेणेकरून स्क्रीनचा वरचा भाग डोळ्याच्या पातळीच्या खाली किंवा अगदी खाली असेल. आपण समायोजित करू शकता अशी खुर्ची ठेवण्यास देखील हे मदत करते.
• दस्तऐवज धारक वापरा. तुम्ही तुमच्या संगणकावर काम करत असताना तुम्हाला मुद्रित साहित्याचा संदर्भ घ्यायचा असल्यास, ते कागदपत्र धारकावर ठेवा. काही धारक कीबोर्ड आणि मॉनिटर दरम्यान ठेवण्यासाठी डिझाइन केलेले आहेत; इतर बाजूला ठेवले आहेत. आपल्यासाठी कार्य करणारे एक शोधा. तुमच्या डोळ्यांना किती अॅडजस्ट करणे आवश्यक आहे आणि तुम्ही किती वेळा मान आणि डोके वळवावे हे ठरवावे.
• तुमची स्क्रीन सेटिंग्ज समायोजित करा. सुलभ वाचनासाठी प्रकार मोठा करा. आणि कॉन्ट्रास्ट आणि ब्राइटनेस तुमच्यासाठी सोयीस्कर पातळीवर समायोजित करा.

माझ्या डोळ्यावर ताण असल्यास मी काय अपेक्षा करू शकतो?

एकाच ठिकाणी तासनतास बसणे, स्क्रीनवर स्क्रोल करणे किंवा सतत लिहिणे हे डोळ्यांवर ताण येण्याचे एक प्रमुख कारण असल्याचे दिसते. जीवनशैलीनुसार डोळ्यांचा ताण बदलतो. CVS सह किंवा त्याशिवाय, डोळ्यांच्या ताणाची लक्षणे सौम्य ते गंभीर पर्यंत असतात. बर्‍याच प्रकरणांमध्ये जय कामामध्ये लक्ष केंद्रित केले होते त्यातून थोडी विश्रांती घेतल्यावर डोळ्यांचा ताण निघून जाऊ शकतो.

परिस्थिती कशीही असो, डोळ्यांच्या ताणाकडे दुर्लक्ष केले जाऊ नये. डोळ्यांच्या ताणाकडे दुर्लक्ष केल्याने दीर्घकालीन परिणाम होऊ शकतात, जसे की दृष्टी बदलणे, डोळे पाणावणे किंवा डोळ्यांच्या इतर परिस्थिती. अर्थात, उपचार शोधण्यापेक्षा प्रतिबंध नेहमीच चांगला असतो. 

तुमची नेत्र काळजी दिनचर्या

थकलेल्या, कोरड्या डोळ्यांना कोमट पाण्यात भिजवलेले वॉशक्लोथ लावा (डोळे बंद ठेवा).
जेव्हा तुमचे डोळे कोरडे वाटतात तेव्हा ते ताजेतवाने करण्यासाठी कृत्रिम अश्रू वापरा.
घरामध्ये असताना डोळे कोरडे होण्यापासून बचाव करण्यासाठी, धूळ फिल्टर करण्यासाठी एअर क्लीनर आणि हवेमध्ये आर्द्रता जोडण्यासाठी ह्युमिडिफायर वापरा.
तुम्ही कॉन्टॅक्ट लेन्स घातल्यास, चष्मा लावून तुमच्या डोळ्यांना ब्रेक द्या.
नियमित डोळ्यांची तपासणी करा. तुम्ही कॉम्प्युटरवर काम करत असताना तुम्हाला कदाचित वेगळ्या जोडीचा चष्मा वापरावा लागेल.
जर तुम्हाला डोळा थकवा किंवा दुखत असेल तर, सखोल वैद्यकीय स्थिती दोष देत नाही हे सुनिश्चित करण्यासाठी डोळ्याच्या डॉक्टरांना भेटा.

जर समस्या दूर होत नसेल, तर पूर्ण डोळ्यांच्या तपासणीसाठी अपॉइंटमेंट घ्या. तुमची लक्षणे डोळ्यांच्या स्नायूंच्या असंतुलन किंवा कोरड्या डोळ्यांसारख्या समस्येशी जोडलेली नाहीत याची डॉक्टर खात्री करू शकतात . तुमचा चष्मा किंवा कॉन्टॅक्ट लेन्सचे प्रिस्क्रिप्शन अद्ययावत आहे आणि संगणक वापरासाठी चांगले आहे की नाही हे देखील ते सांगू शकतात.

FAQ

निष्कर्ष

मित्रहो, आम्ही आजच्या या “डोळे जड होण्याची कारणे, लक्षणे आणि उपाय” या लेखाद्वारे अगदी सामान्य भाषेत माहिती देण्याचा प्रयत्न केलेला आहे. आपल्याला जर याबद्दल अधिक माहिती हवी असल्यास तज्ञ डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा.

डोळे जड होण्याची कारणे, लक्षणे आणि उपाय या लेखात दिलेली माहिती म्हणजे वैद्यकीय सल्ला नव्हे. त्यामुळे कोणत्याही दुखण्यावर स्वतःहून इंटरनेटवरील माहिती द्वारे उपचार करणे चुकीचे ठरते.