संत मीराबाई संपूर्ण माहिती मराठी : Sant Mirabai Information In Marathi

Sant Mirabai Information In Marathi Language | संत मीराबाई संपूर्ण माहिती मराठी – भगवान गोपाळ कृष्णाचे अनेक भक्त होऊन गेले, त्यातील एक नाव म्हणजे संत मीराबाई. मीराबाई एक महान संत असून स्वतः श्रीकृष्णाची एकमेव मैत्रीण मानल्या गेल्या. श्री कृष्ण हे जगातील सर्वोत्कृष्ट प्रेमाचे प्रतीक आहे आणि मीराबाई त्यांच्या प्रेमात आकंठ बुडलेली मैत्रीण. असे हे अलौकिक नाते मिराबाईंनी स्वतःच्या कुटुंबाचा विरोध आणि वैर असूनही आयुष्यभर सांभाळले.श्रीकृष्णाला आपले जीवन समर्पित केले आणि एक संत जीवन जगल्या. म्हणूनच श्रीकृष्णाच्या प्रेमाचा उल्लेख केव्हाही केला की मीराबाईचे नाव आवर्जून घेतले जाते.

आजच्या लेखाद्वारे आम्ही आपणास महान श्रीकृष्ण भक्त संत मीराबाई यांच्या बद्दल माहिती दिलेली आहोत हा लेख तुम्ही संपूर्ण वाचावा.

संत मीराबाई संपूर्ण माहिती मराठी | Sant Mirabai Information In Marathi Language

मीराबाई या राजघराण्यातील होत्या. त्यांचे वडील रतन सिंह हे स्वतः एक विष्णुभक्त होते. नित्याची पूजा, अर्चना, नैवेद्य, झाल्याशिवाय रतन सिंग अन्नग्रहण करत नसत. अशा महान विष्णुभक्त रतन सिंग यांची मुलगी म्हणजे मीराबाई. मिराबाई लहानपणापासूनच भक्तिमय वातावरणामध्ये वाढल्या असून, त्यातच एके दिवशी एका साधू महात्म्याने मिरेला एक छानशी कृष्णमूर्ती भेट म्हणून दिली. ती कृष्णमूर्ती हातात पडली आणि पित्याकडून भक्तीची वारसा मिळालेली मीरा कृष्णभक्तीत जास्तच रंगू लागली.

पूर्ण नाव	संत मीराबाई
जन्मतारीख	१४९८
जन्मस्थळ	कुडकी गाव, मेरता, मध्ययुगीन राजपुताना ( राजस्थान )
आईचे नाव	वीर कुमारी
वडिलांचे नाव	रतनसिंग राठोड
पती	राणा भोजराज सिंह (मेवाडच्या महाराणा संगाचा मोठा मुलगा)
प्रसिद्धी	कृष्णभक्त, संत आणि गायक
मृत्यू	१५४७
मृत्यूस्थळ	एडी, रणछोड मंदिर डाकोर, द्वारका (गुजरात)

संत मीराबाई चरित्र – Mirabai Story In Marathi

संत मीराबाई या एक राजपूत कन्या होत्या. त्या उत्तर भारताच्या राजस्थान राज्यात राहत असत. मीराबाई या कृष्णांच्या मोठ्या भक्त असून, कृष्णांना मीराबाईंनी पती मानले होते. मिराबाईंची सुमारे १२०० ते १३०० प्रार्थना गीते व भजने प्रसिद्ध आहेत व जगभरामध्ये प्रकाशित सुद्धा झालेली आहेत.

संत मीराबाई यांचे बालपण – Early years of Saint Mirabai in Marathi

संत मीराबाईंचा जन्म राजस्थानमध्ये १४९८ मध्ये तर काहीच्या मते, १५१२ला कुडकी येथे झाला. मीराबाई यांचे वडील रतनसिंग ही जोधपूरचे संस्थापक रावजोधा राठोड यांचे वंशज राव दुधाजी यांचे दुसरे पुत्र होते. लहानपणी आई वारली. वडील युद्धाच्या गर्दीत असल्याने, मीराबाईला मातृपितृसुख मिळाले नाही. संत मीराबाईंचे पालन पोषण तिच्या आजोबांनी केले.

मीराबाईंचा जन्म राजघराण्यामध्ये झाला असल्यामुळे, मीराबाईंना शिक्षणासोबत शस्त्र ज्ञान, तिरंदाजी, कुंपण, घोड्यावर स्वार होणे, रथ चालवणे, इत्यादी कला शिकवल्या जात असत. त्याचबरोबर युद्धांच्या बाबतीत शस्त्रे चालवण्याचे प्रशिक्षण सुद्धा मीराबाईंना दिले गेले होते. तरीही, मीराबाई ह्या श्रीकृष्णांच्या भक्तीमध्ये रमल्या असून, त्यांनी आपले संपूर्ण जीवन श्रीकृष्णांच्या चरणाशी अर्पण केले.

संत मीराबाई यांना कृष्णाबद्दल प्रेम का झाले ?

एका आख्यायिकेच्या नुसार, लग्नाची मिरवणूक पाहून मीराबाईनी त्यांचे आजोबा दुधाजीना विचारले, बाबा माझा पती कोण ? त्यांनी तिला देवघरातील श्रीकृष्ण मूर्ती दाखवली व हा तुझा पती आहे असे सांगितले. त्यावेळी पासून संत मीराबाईनी श्रीकृष्णाला आपला पती मानले. एकदा मीराबाईना गुरु राविदासंजवळील कृष्णमूर्ती हवी होती, रविदास पुढच्या प्रवासाला गेल्यावर त्यांना श्रीकृष्णाने दृष्टांत देऊन, मूर्ती मिराला देण्यास सांगितले,रविदासांनी मूर्ती मिराला दिली, ती शेवटपर्यंत मिराजवळ होती. मीराबाईनी मनोमन श्रीकृष्णांना आपला पती मानला होता. ही घटना १५०१ च्या दरम्यान घडली.

लग्न आणि पुढील जीवन – संत मीराबाई मराठी माहिती

मीराबाईचा विवाह चितोडचा राजा राणा सिंह यांचा मुलगा भोजराज यांच्याशी झाला. राजस्थानी लोकात लग्नात नववधूच्या उजव्या बाजूला तलवार ठेवतात, पण मीराबाईने कृष्णमूर्ती ठेवली. पहिल्याच रात्री तिने पतीस शरीर स्पर्श करण्यास नकार दिला, तेव्हा भोजराजाने मीराबाईना सांगितले श्रीकृष्ण जर तुझा पती आहे, तर त्यांनी तुझ्या हातून पानाचा विडा स्वीकारला पाहिजे, मीराने कृष्णमूर्ती समोर विडा नेताच, मूर्तीने तो भक्षण केला. हा चमत्कार पाहून, भोज राजाची मिरेवर श्रद्धा बसली. त्यांनी मिरेच्या बाबतीत अडथळा येऊ नये, म्हणून तिला श्रीकृष्ण मंदिर बांधून दिले.

मिराबाईची कृष्णभक्ती

मीराबाई आपल्या पतीच्या निधनानंतरचा श्रीकृष्णाच्या भक्तीमध्ये पूर्णपणे विलीन झाल्या. मीराबाईंनी घरच्या कुलदेवता “दुर्गादेवी” ची पूजा करण्यास त्यांनी ससारच्यांना नकार दिला. होता कारण ती श्रीकृष्णाच्या भक्तीततल्लीन झाल्यामुळे त्यांना आपल्या कौटुंबिक जबाबदाऱ्यांकडेही लक्ष देता येत नव्हते.

मीराबाईंची आयुष्य कृष्ण मय झाले होते. त्या तहान भूक विसरून फक्त भक्तीत दंग होत्या. त्या श्रीकृष्णाची कविता गात आणि ऋषी-मुनींसोबत नाचत, श्रीकृष्णाच्या साधनेत रममाण होत असत. पण राजघराण्यातील लिकांना हे आवडले नाही, आणि त्यांनी तीला तसे करण्यापासून रोखले, आणि ते तीच विरोध करू लागले.

ती मेवाडची राणी असल्याने तिने राजेशाही प्रथेनुसार राजेशाही थाटात राहावे आणि घराण्याची प्रतिष्ठा जपली पाहिजे असा मीराबाईच्या सासरच्या लोकांचा आग्रह होता. मीराबाईंना कृष्णावरील प्रेमामुळे अनेक आव्हाने सहन करावी लागली, परंतु त्यांनी श्रीकृष्णाची पूजा करणे कधीच सोडले नाही.

राजा भोजराजाला आपली चूक कळली.

मीराबाईंचे पती राजा भोजराज, ज्यांनी स्वतःला श्रीकृष्णाच्या भक्तीमध्ये पूर्णपणे समर्पित केले होते, त्यांना समजले की मीराबाई या खर्‍या संत आहेत आणि त्यांची कृष्णावरील भक्ती निस्वार्थी आहे आणि श्रीकृष्णावरील त्यांचे निस्सीम प्रेम शुद्ध आहे. आणि त्यांनी त्यांच्या भक्तीचा आदर केला पाहिजे.

मग मीराबाईंना चित्तोडला परत आणण्यासाठी ते वृंदावनला पोहोचले आणि मीराबाईंची माफी मागितली, तसेच मीराबाईंना कृष्णाच्या भक्तीला पाठिंबा देण्याचे वचन दिले, त्यानंतर मीराबाईने कसेतरी त्याच्यासोबत चित्तोडला परत जाण्यास तयार केले, दुर्दैवाने इसवी सन १५२१ च्या युद्धामध्ये भोज राजा जखमी होऊन, त्यातच त्याचा अंत झाला.त्यानंतर मीराबाईचा सासरच्या घरात छळ केला जात होता.

मीराबाईच्या पतीच्या निधनानंतर त्यावेळच्या सतीच्या परंपरेनुसार मीराबाईला तिचे सासरे राणा संगा यांनी पतीच्या चितेसोबत सती करण्यास सांगितले, परंतु मीराबाईंनी कृष्णाला आपला मानल्यामुळे सती जाण्यास नकार दिला. खरा नवरा. सती होण्यास नकार दिला.

त्यानंतर मीराबाईवर सासरच्या मंडळींकडून होणारा अत्याचार दिवसेंदिवस वाढत गेला, पण मीराबाईंनी खूप त्रास देऊनही तिची श्रीकृष्णावरील प्रेम कमी झाली नाही, उलट तिची भगवान श्रीकृष्णावरील श्रद्धा अधिकच वाढली.

मीराबाईना मारण्याचा प्रयत्न

मीराबाईनची कीर्ती ऐकून, अकबर वेषांतर करून मीरेच्या दर्शनासाठी चितोडला आला व कृष्णमूर्तीला नवरत्नांचा हारा अर्पण केला. ही बातमी राणा सिंह व गादीवर बसलेल्या त्याचा मुलगा विक्रम सिंह यांना कळाली, त्यांनी मीरेला जबाबदार ठरवले.

विषारी नाग पाठविला

असे सांगितले जाते की मीराबाईना ठार मारण्यासाठी सुगंधी फुलांच्या टोकरीमध्ये विषारी नाग पाठविला, पण मिरेच्या स्पर्शाने, त्याचा शालिग्राम झाला.

विषारी दूध पाठविले

अशीही आख्यायीका आहे की मिराबाईला मारण्यासाठी त्यांनी विषारी दूध पाठविले, श्रीकृष्ण नाम घेत दूध पिल्यावर, तिला काहीही झाले नाही. परंतु श्रीकृष्ण मूर्ती मात्र काळी पडली. म्हणूनच या घटनेवर मीराबाई साठी घेतो विष प्याला असे गाणे ही आहे.

पलंगावर खिळे उभे केले

एके दिवशी तिच्या पलंगावर खिळे उभे करून, त्यावर शाल अंथरली, पण मीरेचा स्पर्श होताच, त्याचे रूपांतर पुष्पशैया मध्ये झाले.

• संत एकनाथ महाराजांची संपूर्ण माहिती मराठी
• राणी लक्ष्मीबाई संपूर्ण माहिती मराठी
• समर्थ रामदास स्वामी संपूर्ण माहिती मराठी 
• संत ज्ञानेश्वर महाराजांची माहिती मराठी

संत मीराबाईंच्या आयुष्याला कलाटणी देणारी घटना

• संत मीराबाई यांच्या जीवनामध्ये त्यांच्या आयुष्याला कलाटणी देणारी एक महत्त्वाची घटना घडली, जेव्हा अकबर व त्यांचे दरबार संगीतकार तानसेन चित्तोडच्या दरबारात वेशांतर करून मीराबाईंचे भक्तिपर व प्रेरणादायी गाणे ऐकण्यासाठी आले होते, त्यावेळी दोघांनी सुद्धा पवित्र मंदिरामध्ये प्रवेश केला व मीराबाईंची गाणी व अभंग ऐकले. ते निघण्यापूर्वी मीराबाईंच्या पवित्र चरणाला स्पर्श केला व कृष्णमूर्ती समोर अकबराने अनमोल रत्नांचा हार ठेवला.
• कुंभ राणाला ही बातमी कळाली की अकबराने पवित्र मंदिरामध्ये प्रवेश केला असून, संत मीराबाईंच्या पायाला स्पर्श केला व तिला हार देखील दिला. याने राणा अतिशय चिडले व त्यांनी संत मीराबाईंना नदीत उडी मारून स्वतःचा जीव द्यायला सांगितले व भविष्यामध्ये स्वतःचा चेहरा कधीच दाखवू नकोस, तू कुटुंबाची बदनामी केली, तू अपवित्र झालीस, संत मीराबाईंनी राणांचे शब्द ऐकून त्याच्या शब्दांचे पालन केले व स्वतःला नदीमध्ये बुडवून मारण्यासाठी ती नदीच्या दिशेने निघाली.
• गोविंदा, गिरीधारी, गोपाला, अशा प्रकारे कृष्णाची नावे मीराबाईंच्या मुखात नेहमी असत. तिने नदीकडे जाण्याच्या वेळी गाणे गायले, नृत्य केले. यानंतर मीराबाई नदीमध्ये उडी टाकून जीव देणार तोच कृष्णांनी तिला वाचवले व कृष्ण हसत हसत मीराबाईंना म्हणाले की, तुझ्या परिवारासमवेत तुझे आयुष्य संपले आहे. आता तू स्वतंत्र आहेस. यावर मीराबाई खुश झाल्या व त्यांच्या आयुष्याला एक नवीन कलाटणी मिळाली.
• कृष्ण आज्ञाने मीरा वृंदावनामध्ये आली. तिथे मीरा गोस्वामींना भेटण्यास त्यांच्या मठामध्ये गेली असता, मठात महिलांना बंदी आहे, असे सेवकाने सांगितले. त्यावेळी मीरा म्हणाली फक्त श्रीकृष्ण हा एकच पुरुष आहे, बाकी सर्व गोपिका आहेत. हे मीरेचे उत्तर ऐकून गोस्वामिनी तिचे भव्य स्वागत केले.

संत मीराबाईंच्या कविता – संत मीराबाई यांचे कार्य

संत मीराबाईंनी जगाला उद्देश केले, व स्वतःला जेवढे ज्ञान माहित आहे ती सर्व माहिती, त्यांनी स्वतःच्या कवितेतून जगासमोर मांडली. त्यांच्या कवितेंमधून कृष्ण भक्ति स्पष्ट दिसत असे. मिराबाईंच्या कविता भजनांच्या रूपात गायल्या जाव्यात, अशी रचना केली गेली होती. आणि त्यांच्या सर्व कविता आज देखील भजनांच्या स्वरूपात लोक गातात.

कवयित्री मीराच्या श्लोकांचे वैशिष्ट्य

मिराबाईंचे लेखन मुक्त काव्यात आढळते, म्हणजेच या श्लोकांचा एकमेकांशी काहीही संबंध नाही. सर्व पदे एकमेकांपासून पूर्णपणे स्वतंत्र आहेत. यात कथेचा प्रभाव नाही.

पण मुक्तकवितेची सर्व वैशिष्ट्ये मीराच्या पद्यांमध्ये आढळतात. मुक्त कवितेसाठी खोल भावना असणे आवश्यक मानले जाते.

मीराच्या लेखनामधील मधली भावना खूप खोल आहे, प्रेमाची वेदना आणि वियोगाची वेदना मीराच्या पोस्टमध्ये आढळते. तसे हिंदी साहित्यात कुठेही आढळत नाही.

तिचे कृष्णावरचे प्रेम इतके प्रखर होते की, ती जगातील सर्व गोष्टी विसरून गेली. हसताना, गाताना, रडताना, नाचताना कृष्णाचा सूर कायम होता. मीरा स्वतःला ललिता नावाच्या गोपीचा अवतार म्हणायची.

संत मीराबाई यांचे साहित्यिक योगदान

श्रीकृष्ण भक्तीमध्ये तल्लीन असणाऱ्या मीराबाईंनी सोळाव्या शतकात १३०० भजन अभंग लिहिले आहेत. मीराबाईंनी जय देवाच्या “गीत गोविंद” या काव्यरचनेवर आधारित टीका लिहिली आहे. त्याचबरोबर मीराबाईंनी “राग गोविंद” नावाचा लोकप्रिय ग्रंथ सुद्धा लिहिला आहे.

मीराबाई या सगुण भक्ती प्रवाहातील महान अध्यात्मिक कवयित्री होत्या, त्यांनी श्रीकृष्णाच्या प्रेमात बुडून अनेक कविता, श्लोक आणि श्लोक रचले. मीराबाईंच्या सृष्टीतून श्रीकृष्णांप्रती त्यांचे अतूट प्रेम, भक्ती, तल्लीनता, उत्स्फूर्तता आणि आत्मसमर्पण स्पष्टपणे दिसून येते.

मीराबाईंनी राजस्थानी, ब्रज आणि गुजराती भाषेत आपल्या रचना केल्या आहेत. खऱ्या प्रेमाने ओतप्रोत भरलेल्या, मीराबाईची निर्मिती आणि तिची भजने आजही पूर्ण भक्तीने गायली जातात. मीराबाईंनीही आपल्या रचनांमध्ये अलंकारांचा अतिशय सुरेख वापर केला आहे.

मीराबाईंनी आपल्या भगवान श्रीकृष्णावरील प्रेमाचे वर्णन अतिशय साधेपणाने आणि उत्स्फूर्ततेने केले आहे.त्यासोबतच त्यांनी प्रेमाच्या वेदनाही व्यक्त केल्या आहेत.

संत मीराबाई अभंग मराठी

ऐसी लागी लगन, मीरा हो गयी मगन ।
वो तो गली गली हरी गुण गाने लगी ॥
महलों में पली, बन के जोगन चली ।
मीरा रानी दीवानी कहाने लगी ॥
कोई रोके नहीं, कोई टोके नहीं,
मीरा गोविन्द गोपाल गाने लगी ।
बैठी संतो के संग, रंगी मोहन के रंग,
मीरा प्रेमी प्रीतम को मनाने लगी ।
वो तो गली गली हरी गुण गाने लगी ॥
राणा ने विष दिया, मानो अमृत पिया,
मीरा सागर में सरिता समाने लगी ।
दुःख लाखों सहे, मुख से गोविन्द कहे,
मीरा गोविन्द गोपाल गाने लगी ।
वो तो गली गली हरी गुण गाने लगी ॥

संत मीराबाईंचा प्रसिद्ध अभंग – sant mirabai abhang in marathi

संत मीराबाई ….
पायो री मैं ने राम रतन धन पायो ॥
वस्तु अमोलिक दिजे मेरे सत्‌गुरू ।
कृपा करी अन्‌ पायो ॥
जनम जनम की पुंजी बांधी ।
जग में सभी खोवायो ॥
सत्‌ की नाव खेवटीया सत्‌गुरू ।
भवसागर तर आयो ॥
मीरा कहे प्रभु गिरिधर नागर ।
हरख हरख जस गायो ॥

संत मीराबाईंच्या यांची प्रसिद्धी

संत मीराबाई या राजस्थानच्या रस्त्यावरून अनवाणी पायाने चालत, श्रीकृष्णाच्या नावाचा जप करत असत. तिच्या मार्गावर अनेक मुलांनी, स्त्रियांनी, भक्तांनी, तिचे मनःपूर्वक स्वागत केले. मीराबाईंची वृंदावन येथे गोविंदा मंदिरात पूजा केली. हेच ठिकाण जगभरातील भक्तांसाठी तीर्थक्षेत्र म्हणून प्रसिद्ध झाले.नाभादास, प्रियादास, ध्रुवदास, मलूकदास, हरिराम व्यास इ. संतचरित्रकारांनी व संतांनी मीरेबद्दल अत्यंत आदराने गौरवोद्‌गार काढले आहेत.

मध्ययुगीन राजस्थानी, गुजराती व हिंदी साहित्यात संत कवियित्री म्हणून मीरेचे स्थान अनन्यसाधारण आहे. भाषिक प्रदेशांच्या मर्यादा उल्लंघून भारताच्या कानाकोपऱ्यांत मीरेची भक्तिभावाने ओथंबलेली उत्कट पदे पोहोचलेली आहेत. अनुप जलोटा, लता मंगेशकर, एम्‌. एस्‌ सुब्बुलक्ष्मी ह्या प्रख्यात गायकांनी मीरेची पदे गायली असून त्यांच्या ध्वनिमुद्रिका अत्यंत लोकप्रिय आहेत. मंगेश पाडगावकरांनी मीरेच्या निवडक साठ पदांचे मराठीत रूपांतर केले आहे.

मीराबाईचे भजन – व्हिडीओ

संत मीराबाई आणि तुलसीदास

श्रीकृष्णाच्या भक्तीमध्ये रमलेल्या मीराबाईंनी हिंदीतील महान कवी तुलसीदास यांना पत्र लिहिले, त्या पत्रातील ओळी खालील प्रमाणे आहेत.

“स्वस्ति श्री तुलसी कुलभूषण दूषन- हरन गोसाई। बारहिं बार प्रनाम करहूँ अब हरहूँ सोक- समुदाई।। घर के स्वजन हमारे जेते सबन्ह उपाधि बढ़ाई। साधु- सग अरु भजन करत माहिं देत कलेस महाई।। मेरे माता- पिता के समहौ, हरिभक्तन्ह सुखदाई। हमको कहा उचित करीबो है, सो लिखिए समझाई।।

मिराबाईंनी तुलसीदासांना लिहिले की, कृष्ण भक्ती सोडण्यासाठी मला माझ्या परिवाराकडून अतिशय त्रास दिला जात आहे. परंतु मी श्रीकृष्णांना माझे सर्वस्व मानले आहे. तेच माझा आत्मा व माझे जीवन आहे. कृष्णांना सोडणे म्हणजे माझ्या शरीराचा त्याग करण्यासारखे आहे. कृपया तुम्ही मला या गोंधळातून बाहेर काढा व मला मदत करा. त्यानंतर प्रसिद्ध महान कवी तुलसीदास यांनी मीराबाई या महान भक्ती कवयित्रीला खालील पत्र प्रतिसाद म्हणून पाठवले त्यातील काही ओळी खालील प्रमाणे –

“जाके प्रिय न राम बैदेही। सो नर तजिए कोटि बैरी सम जद्यपि परम सनेहा।। नाते सबै राम के मनियत सुह्मद सुसंख्य जहाँ लौ। अंजन कहा आँखि जो फूटे, बहुतक कहो कहां लौ।।.

तुलसीदासांनी मीराबाईंना सांगितले, ज्याप्रमाणे भक्त प्रल्हादाने भगवान विष्णूंच्या प्रेमासाठी आपल्या वडिलांचा त्याग केला, वडिलांना सोडले व विभीषणाने रामाच्या भक्तीसाठी रावणाचा त्याग केला. बळीने आपल्या गुरूंचा त्याग केला व गोपींनी आपल्या पतीला सोडले. कारण देव व भक्त यांमधील असलेले संबंध हे एक प्रकारचे शाश्वत आहे व इतर सर्व संसारिक संबंध हे खोटे आहेत.

संत मीराबाई आणि त्यांचे गुरु रविदास

संत मीराबाईंनी गुरु रविदास यांना आपले गुरु मानले होते असे असंख्य साहित्यिक व विद्वानांच्या मते सांगितले जाते मिराबाईंनी त्यांच्या पदांमध्ये रविदासांना गुरु म्हणून उल्लेख केला आहे. त्यातील काही ओळी खालील प्रमाणे

“खोज फिरूं खोज वा घर को, कोई न करत बखानी। सतगुरु संत मिले रैदासा, दीन्ही सुरत सहदानी।। वन पर्वत तीरथ देवालय, ढूंढा चहूं दिशि दौर। मीरा श्री रैदास शरण बिन, भगवान और न ठौर।। मीरा म्हाने संत है, मैं सन्ता री दास। चेतन सता सेन ये, दासत गुरु रैदास।। मीरा सतगुरु देव की, कर बंदना आस। जिन चेतन आतम कह्या, धन भगवान रैदास।। गुरु रैदास मिले मोहि पूरे, धुर से कलम भिड़ी। सतगुरु सैन दई जब आके, ज्याति से ज्योत मिलि।। मेरे तो गिरीधर गोपाल दूसरा न कोय। गुरु हमारे रैदास जी सरनन चित सोय।।”

संत मीराबाईंनी रविदासांना त्यांचे आध्यात्मिक गुरु मानले होते, संत मीराबाईंनी रविदासांकडून संगीत शब्द व तंबुरा यांसारख्या गोष्टींची ज्ञान प्राप्ती केली. मीराबाईंनी त्यांच्या लेख भजन व इतर साहित्यांमधून प्रामुख्याने भैरव रागाचा वापर केला आहे हे दिसून येते.

मीराबाई आणि महाराणा प्रताप

महाराणा प्रताप यांचे वडील महाराजा उदयसिंह होते आणि मीराबाई उदयसिंगचा मोठा भाऊ भोजराज यांच्या पत्नी होत्या, त्यामुळे मीराबाई ही महाराणा प्रतापची थोरली आई किंवा ताई असल्याचे भासत होते.

मीराबाईंनी त्यांना त्यांच्या कर्तव्याकडे वळवले आणि त्यांना धैर्य व मानसिक बळ दिले.

महाराणा प्रतापचे वडील उदय सिंह यांचा असा विश्वास होता की मीराबाईंनी मेवाड सोडल्यानंतरच त्यांच्या राज्यावर एकामागून एक संकट येईल.

मीराबाईंच्या काळात अस्तित्त्वात असलेला समाज मीराबाईंना बंडखोर मानत असे कारण समाजाचा असा विश्वास होता की मीराबाईंच्या कार्यासाठी स्थापन केलेल्या नियमांनुसार चालत नाही.

संत मीराबाईंचे साहित्यिक योगदान

संत मीराबाई या अध्यात्मिक भक्ती प्रवाहांमधील एक प्रसिद्ध व लोकप्रिय आध्यात्मिक कवियीत्री होत्या. ज्यांनी श्रीकृष्णांच्या भक्तीमध्ये बुडून अनेक श्लोक, अभंग, कविता, रचले. मीराबाईंनी प्रेम, आराधना, तल्लीनता, उस्फूर्तता आणि श्रीकृष्णसाठी समर्पण या सर्व गोष्टींची झलक त्यांच्या कविता, भजन व श्लोकांमधून दिसून येते.

संत मीराबाई लिहिलेले अभंग, कविता, श्लोक, हे राजस्थानी ब्रज व गुजराती बोली भाषेमध्ये असतात. मीराबाईंनी केलेल्या रचनांमध्ये, अलंकारांचा वापर अप्रतिमपणे केलेला आपल्याला आढळून येतो. मीराबाईंच्या काही लोकप्रिय साहित्यांची यादी खालील प्रमाणे

• गीत गोविंद टीका
• नरसी जी का मायरा
• मिराबाईंचा मल्हार
• राग सोरथाचे श्लोक
• रागविहाग
• गरबा गाणे
• या सर्व साहित्यांशिवाय मीराबाईंचे “मीराबाईंची पदावली ” हे पुस्तक अतिशय लोकप्रिय आहे.

संत मीराबाई यांचा मृत्यू

महान संत मीराबाई यांनी त्यांचा पूर्ण जीवन काळ श्रीकृष्णांच्या भक्तीमध्ये घालवला. गुजरात मधील द्वारका या ठिकाणी मीराबाईंनी त्यांच्या आयुष्याची अंतिम वर्षे घालवली असे सांगितले जाते.

महाराजा उदयसिंग यांच्या आदेशानुसार ब्राह्मण देवता मेरठ येथे पोहोचले परंतु ब्राह्मण येथे पोहोचण्याच्या काही दिवस अगोदर मीराबाई पुष्करला गेल्या होत्या, त्यानंतर मीराबाई वृंदावनात पोहोचल्या आणि शेवटी द्वारकेला पोहोचल्या.

मीराबाईंना चित्तोडला परत आणण्यासाठी ब्राह्मण द्वारकेला पोहोचले. ब्राह्मण देवतेने मीराबाईचे सर्व प्रकारे मन वळवण्याचा प्रयत्न केला आणि त्यांना चित्तोडला परत येण्याची विनंती केली.

ब्राह्मणला नम्रपणे उत्तर देताना मीराबाई म्हणाल्या की मी येऊ शकत नाही, यासाठी मला माझ्या गिरधर गोपाळांची परवानगी घ्यावी लागेल.त्यावेळी तयारी सुरू होती. द्वारकेत ‘कृष्णजन्माष्टमी’चे आयोजन सुरू होते आणि त्या दिवशी भगवान श्रीकृष्णाचा उत्सव सुरू होता.

सर्व भक्त भगवान श्रीकृष्णाच्या स्तोत्रात तल्लीन झाले होते.दरम्यान मीराबाईंनी श्री रणछोडरायजींच्या गाभाऱ्यात प्रवेश केला आणि मंदिराचे दरवाजे आतून बंद केले. दार उघडले तेव्हा मीराबाई तिथे नव्हत्या.

तिची वस्त्रे मूर्तीभोवती गुंडाळलेली होती आणि श्रीकृष्णाची मूर्ती तेजस्वीपणे चमकत होती. मीराबाई मूर्तीतच लीन झाल्याचं मानलं जातं.

मीराबाईंचा मृतदेहही कुठेच सापडला नाही.

मीराबाईंच्या मृत्यूच्या संदर्भात आणखी एक हकीकत प्रचलित आहे.त्यानुसार जेव्हा मीराबाई ब्राह्मण देवतेची परवानगी घेऊन द्वारकाधीश येथील गोमती घाटावर पोहोचल्या तेव्हा मीराबाईंनी श्रीकृष्णाच्या मंदिरात जाऊन दर्शन घेतले. ,

मीराबाई दोन्ही हात जोडून भगवान श्रीकृष्णाचे ध्यान करू लागली. काही लोकांनी मीराबाईला पदर धरून ओढण्याचा प्रयत्न केला पण यावेळी मीराबाई बुडाल्या.

त्या दोघांच्या झटपटी मध्ये मीराबाईचा मृत्यू झाला.

भगवान श्रीकृष्णासाठी तिला आयुष्यात कितीही त्रास सहन करावा लागला तरी मीराबाईंचा तो पदर किंवा चिंधी आजही द्वारकाधीशच्या पुतळ्याजवळ ठेवली जाते.

मीराबाईंना स्त्री असल्याने अन्याय सहन करावा लागला. एक विधवा आणि चित्तोडच्या राजघराण्यातील सून असल्याने क्वचितच इतर कोणत्याही भक्ताला तिच्या भक्तीचा त्रास सहन करावा लागला.

FAQ

निष्कर्ष

मित्रहो, Sant Mirabai Information In Marathi Language ह्या लेखाद्वारे आम्ही आपणस Sant Mirabai chi Mahiti सांगितली आहे.

हा लेख, संत मीराबाई मराठी माहिती, तुम्हाला कसा वाटला, हे कमेंट करून आम्हाला नक्की कळवा. व लेख आवडल्यास तुमच्या इतर मित्रपरिवारांसोबत नक्की शेयर करा. धन्यवाद. दुर्दैवाने इसवी सन १५२१ च्या युद्धामध्ये भोज राजा जखमी होऊन, त्यातच त्याचा अंत झाला.